Līvõkīel-ēstikīel-lețkīel sõnārōntõz

\*207 -- Līvõkīel-ēstikīel-lețkīel sõnārōntõz

akātõks 1 *207 s

(a) käepide ▫ rokturis

(b) ukselink ▫ kliņķis

Ma pidīz ukstā akātõksõst. Ma hoidsin ust käepidemest. ▫ Es turēju durvis aiz kliņķa. _KK78.3

akātõks 2 *207 s mülgas ▫ akacis

akātõks 3 *207 s võrke lõhkuv kivi või risu põhjas, puudus ▫ ķērājs, akmens vai gruži jūras dibenā, kas plēš tīklus (mar.) = akkiji

apāndõks *207 s leivajuuretis ▫ iejavs

apātõks *207 s

(a) juuretis ▫ ieraugs

(b) haputaigen ▫ mīkla

arāndõks *207 s lahend, lahendus ▫ risinājums, atrisinājums

ädā|läbāndõks *207 adv hädavaevalt ▫ tik tikko = ädā|läbāds

Ädāläbāndõksõks ma sai vi’zzõ ē’ḑõm, ku vȯ’ļ lē’mõst bǭn pǟl. Hädavaevalt ma sain riidesse panna, kui tuli minna rongile. ▫ Tik tikko es paspēju apģērbties, kad vajadzēja iet uz vilcienu. _79.

ǟrmatõks *207 s härmatis ▫ sarma = ǟrma

bȭmbandõks *207 s turse ▫ pampums

eņtš|vǭļikštõks *207 s omavalitsus ▫ pašvaldība

form|opātõks *207 s vormiõpetus ▫ morfoloģija (lingv.) _K85

goļātõks *207 s kosk ▫ ūdenskritums

ī’d|vastāltõks *207 s võrdus ▫ vienādība (mat.)

īeld|opātõks *207 s häälikuõpetus, foneetika ▫ fonētika (lingv.)

īndatõks *207 s hinnang ▫ novērtējums

īrgandõks *207 s algus, ots, alustus ▫ sākums _J22

e’žmi īrgandõks algusots ▫ iesākums; sukā (~ kindõ) īrgandõks suka (~ kinda) alustus ▫ zeķes (~ cimda) sākuma valdziņš
Loul īrgandõks ä’b ūo õigi. Laulu algus ei ole õige. ▫ Dziesmas sākums nav pareizs. Īrgandõks jegā kõrd u’m lǟlam. Algus on iga kord raske. ▫ Sākums katru reizi ir grūts.

īrmatõks *207 s hirmutis, peletis ▫ biedēklis

ne’iku līndõd īrmatõks nagu linnuhirmutis ▫ tā kā putnubiedēklis _KK78a18
Īrmatõks panāb, algõ līndõd läkkõd ta’rrõ; tīeb rištä’bbiz kakš pūdõ, taibõ ja tä’mmõn tutkāmõ rišt ja ētab nänt pūdõn vanād kāltsad immõr. Hirmutis pannakse, et ärgu linnud mingu aeda; tehakse ristamisi kaks puud, teiba ja sellele otsa risti ja visatakse neile puudele vanad kaltsud ümber. ▫ Biedēkli izliek, lai putni neiet dārzā; uztaisa krustām divus kokus, maiksti un tās galā krustu, un apmet ap tiem kokiem vecas lupatas. _86b13

irm|võrāndõks *207 s hirmujudin ▫ šermuļi

je’dst|pǭlandõks *207 s eestpalve ▫ aizlūgums _1Tm2.

jēngandõks *207 s

(a) hingamine; hingetõmme ▫ elpa

(b) ohe ▫ nopūta _8Ro26

jēngatõks *207 s ohe ▫ nopūta

jūrmatõks *207 s

(a) tuim olemine, tuimus ▫ tirpums

(b) uimasus ▫ apdullums

kāndatõks *207 s kannatus ▫ ciešanas

karātõks *207 s võllas ▫ karātavas

katkāndõks *207 s katke ▫ lauzums (lingv.) _K88

kazāndõks 1 *207 s areng ▫ attīstība

kazāndõks 2 *207 s kasulaps ▫ audžubērns

kazātõks *207 s saak ▫ raža

kazātõks, se mis u’m ka’zzõn saak, see, mis on kasvanud ▫ raža, tas, kas ir izaudzis _KK78a13

kēraltõks *207 s kirje ▫ ieraksts

kērandõks *207 s kirjandus ▫ literatūra, rakstniecība

Līvõkēļi kērandõks (ulzõ arrõs 2 Matteus evangēliumõ ja 2 āigarǭntõzt) u’m kēratõd idālīvõd kīelsõ. Liivikeelne kirjandus (välja arvatud 2 Matteuse evangeeliumi ja 2 kalendrit) on kirjutatud idaliivlaste keeles. ▫ Literatūra lībiešu valodā (neskaitot 2 Mateja evaņģēlijus un 2 kalendārus) ir sarakstīta austrumlībiešu valodā. _K91

kēratõks *207 s kirjutis ▫ raksts

kierdiņtõks *207 s kiirendus ▫ paātrinājums

kievāmtõks *207 s hõlbustus, kergendus ▫ atvieglojums

kilāndõks *207 s kõlin ▫ šķinda

mȭkõd kilāndõks mõõkade helin ▫ zobenu šķinda

kīlmatõks *207 s külm, pakane ▫ sals

Kīlmatõks vȯlks tä’m võttõn. Külm oleks ta ära võtnud. ▫ Sals būtu viņu paņēmis.

kivāndõks *207 s

(a) kalju ▫ klints

(b) kivim ▫ iezis

knopāndõks *207 s alaealine, teismeline, nolk ▫ jaunulis, pusaudzis

Knopāndõks u’m pūolka’zzõn. Alaealine on poolkasvanud. ▫ Jaunulis ir pusaudzis. _508.2

kǭ’d|kȭrdastõks *207 s kahekordistus ▫ divkāršojums

kōvandõks *207 s kaevik ▫ ierakums

kȭlbantõks *207 s rakendus, kohaldus ▫ risinājums, pielāgojums = kȭlbantimi

kȭlbatõks *207 s mõiste ▫ jēdziens _EA

kȭrdiņtõks *207 s korrutis ▫ reizinājums (mat.)

kūmartõks *207 s kummardus ▫ paklanīšanās _KK34I1

kuodād|vǭļikštõks *207 s majavalitsus ▫ namu pārvalde

kuordõntõks *207 s kõrgendus ▫ paaugstinājums

lagāndõks *207 s lahkarvamus ▫ domstarpība _1Kr11.19

lamātõks *207 s lõks ▫ lamatas, slazds

īrõd lamātõks hiirelõks ▫ peļu slazds

läbāndõks *207 s hetk, viiv ▫ brīdis

ädā|läbāndõks hädavaevalt ▫ tik tikko
Tämpõ ma sai läbāndõkst si’nnõn kēratõ. Täna ma sain hetke sulle kirjutada ▫ Šodien es atradu brīdi tev uzrakstīt. ₈₀₀₉₀₁

lǟmatõks *207 s ummuksisse jäänud kala ▫ slāpstoša zivs

Mi’n vanāǟma, se’m ve’l Nabāl jǭras eitõn lǟmatõkši. Mu vanaema, see on veel Nabāljärves [välja] heitnud ummuksisse jäänud kalu. ▫ Mana vecmāmiņa, tā vēl Nābeļa ezerā ir sviedusi slāpstošas zivis. _152.2/13

lēba|tiegāndõks *207 s leivategu ▫ maizes cepšana

līndõd|īrmatõks *207 s hernehirmutis ▫ putnubiedēklis

Ma pa’ņ ta’rrõ līndõdīrmatõkst. Ma panin aeda hernehirmutised. ▫ Es izliku dārzā putnubiedēkli.

lipīkštõks *207 s lipitsus ▫ glaimi

lōkandõks *207 s jääauk ▫ āliņģis

lopāndõks *207 s lõpp, lõpetus ▫ beigas, gals

riek lopāndõks tee lõpp ▫ ceļa gals; romān lopāndõks romaani lõpp ▫ romāna beigas; lopāndõks sǭņõ vīdõ lõpule viia ▫ novest līdz galam; lopāndõksõks lõpuks ▫ galu galā
Se pe’rri lopandõks tulāb. See viimne lõpp tuleb. ▫ Tas pēdējais gals nāk. Lopāndõks jõvā, tikkiž jõvā. Lõpp hea, kõik hea. ▫ Beigas labas, viss labs. Ta lǟ’b eņtš lapsõn tī’emõ lopāndõks. Ta läheb oma lapsele lõppu tegema. ▫ Viņš iet savam bērnam padarīt galu. _{KK34I1; KK78}

loptāntõks *207 s otsus, lõppotsus ▫ lēmums, spriedums

lōrkatõks *207 adj lohakas ▫ nekārtīgs, nolaidīgs

lugāndõks *207 s palve (liturgiline) ▫ lūgšana

lūotantõks *207 s

(a) lohutus, rahustamine ▫ mierinājums _Aü15.31

(b) julgustus, troost ▫ iedrošinājums _15Ro5

mǟrgandõks *207 s mädanik ▫ sastrutojums

metāl|sulātõks *207 s metallisulam ▫ metālu sakausējums

mõgāndõks *207 s ragin, raksumine ▫ krakšķēšana _2Pt3.10

mõtsā|palāndõks *207 s kaelustuvi, meigas ▫ lauka balodis (Columba palumbus)

nägāndõks *207 s

(a) nägemus ▫ parādība

(b) ilmumine ▫ parādīšanās _1Pt1.13

(c) ilmutus ▫ atklāsme _Ilm

nǟrbandõks 1 *207 s kärbus ▫ atmiršana

nǟrbandõks 2 *207 s minestus ▫ ģībonis = närbimi

nikārtõks *207 s nikastus, nihestus ▫ izmežģījums

nǭļatõks *207 s naljatus ▫ jokošanās

novāndõks *207 s puhkus, puhkamine ▫ atpūta = no’vdõb|āiga (a)

Novāndõks u’m se, ku ma novūb. Puhkus on see, kui ma puhkan. ▫ Atpūta ir tā, kad es atpūšos.

ǭlpatõks *207 s alp, narr ▫ āksts

opātõks *207 s

(a) õpetus ▫ mācība

pandõkst opātõks seadusõpetus ▫ likumu mācība _7Ro1.

(b) haridus ▫ izglītība

ōŗandõks *207 s karjatus, karjumine ▫ kliedziens, klaigas

Vȯ’ļ kūldtõb ōŗandõks ja rǟkandõks. Oli kuulda karjumist ja kisa. ▫ Bija dzirdamas klaigas un brēka.

õvātõks 1 *207 s voolus ▫ straume, plūdums

õvātõks 2 *207 s vikerkaar ▫ varavīksne = pițkīz|kǭr

palāndõks *207 s tuvi ▫ balodis (Columba livia)

kuo’d palāndõkst kodutuvid ▫ mājas baloži ; mõtsā palāndõkst metstuvid ▫ meža baloži

palātõks *207 s põletatud koht ▫ izdega

pālkandõks *207 s teene; teenus ▫ pakalpojums

parāntõks *207 s parandus ▫ labojums

pǟgiņtõks *207 s paljundus ▫ pavairošana = pǟgiņtimi

pierāldõks *207 s järeldus ▫ secinājums

pierāndõks *207 s pärand, pärimus ▫ mantojums

Līvõ kēļ u’m mä’d pierāndõks. Liivi keel on meie pärand. ▫ Lībiešu valoda ir mūsu mantojums.

pitkāntõks *207 s pikendus ▫ pagarinājums

pițkīz|pȯtkāstõks *207 s pikselöök, välk ▫ zibens spēriens

pīukandõks *207 s piiksatus ▫ iepīkstēšanās, pīkstiens

pivāndõks *207 s pühadus ▫ svētums

pōkandõks *207 s

(a) pragin ▫ sprakšķēšana

(b) plahvatus, paugutus ▫ sprādziens, rībiens

pǭlandõks *207 s

(a) palve ▫ lūgums

(b) palvus ▫ aizlūgums _1Tm2.1

pȱlgandõks *207 s põlastus ▫ nicināšana, pulgošana

põrāndõks *207 s lõke ▫ ugunskurs

puskāntõks *207 s ilustus, kaunistus ▫ rotājums, greznojums _KK78b21

rēgandõks *207 s judin ▫ šermuļi

Kīlmad rēgandõkst lǟ’bõd le’bbõ. Külmad judinad käivad läbi. ▫ Auksti šermuļi iziet cauri.

rēkandõks *207 s

(a) arve ▫ rēķins

Būoḑnikā āndab rēkandõkst. Kaupmees annab arve. ▫ Tirgotājs izdod rēķinu.

(b) aritmeetika ülesanne, rehkendus ▫ aprēķins (mat.)

rōda|kōvandõks *207 s rauakaevandus ▫ dzelzs raktuves

rõkāndõks *207 s lause ▫ teikums (lingv.)

sidūd|kōvandõks *207 s söekaevandus ▫ ogļraktuve

siegāndõks *207 s

(a) korralagedus ▫ juceklis, nekārtība _1Kr14.33

(b) peata olek, segadus ▫ apjukums

silāstõks *207 s paitus ▫ glāsts

sizāltõks *207 s sisendus ▫ iedvešana

si’zzõl|kēratõks *207 s sissekirjutus ▫ ieraksts

N. Polmaņ eņtš si’zzõlkēratõksõks N. Polmaņi enese sissekirjutusega ▫ ar N. Polmaņa pašrocīgu [~ paša] ierakstu _K85

skūol|opātõks *207 s kooliharidus ▫ skolu izglītība

sõvāndõks *207 s kihelus ▫ nieze

Ta u’m sǭnd mingizt sõvāndõkst. Ta on saanud mingi kiheluse. ▫ Viņš ir dabūjis kaut kādu niezi.

sugāndõks *207 s

(a) päritolu ▫ izcelsme

ä’b set sugāndõksõkst mitte ainult päritolult ▫ ne tikai pēc izcelsmes _EA

(b) juhtum, sündmus ▫ gadījums, notikums = su’ggimi

vȭrõmǭ sugāndõkst välismaa sündmused ▫ ārzemju notikumi

sūoimandõks *207 s teotus ▫ zaimi _{Mt12. 31}

tabāndõks *207 s mõistatus ▫ mīkla

Tä’m se kūolimi, se u’m tabāndõks. See tema surm, see on mõistatus. ▫ Tā viņa nāve, tā ir mīkla.

tāigandõks *207 s taigen ▫ (maizes) mīkla = tiegāndõks

tapārtõks *207 s tunnistus ▫ liecība

pietli tapārtõks valetunnistus ▫ nepatiesa liecība

tazāntõks *207 s kõrvutus, võrdlus ▫ salīdzinājums

tǟmpardõks *207 s junn ▫ struņķis

täpīņtõks *207 s laen ▫ aizguvums, patapinājums

täutõntõks *207 s täiendus ▫ papildinājums

tiegāndõks *207 s

(a) taigen ▫ (maizes) mīkla

(b) tegu taignat ▫ mīklas gatavošana (etn.)

(c) võie ▫ ziede _Jh9.6 = tāigandõks

tienāndõks *207 s

(a) tänu ▫ pateicība

Pǟgiņ tienāndõkši amādõn. Palju tänu kõigile. ▫ Liela pateicība visiem. _J3

(b) tänupalve ▫ pateicības lūgšana _1Tm2.1

tǭla|pōkandõks *207 s pakane ▫ lausks

tõvāndõks *207 s süvend, süvendus ▫ padziļinājums

ūgandõks *207 s müha, koha ▫ šalkoņa, šalkas

mõtsā ūgandõks metsamüha ▫ meža šalkoņa

ulāndõks *207 s ulgumine ▫ kaukšana, kauciens

ūlatõks *207 s marakratt ▫ draiskulis

umbõltõks *207 s õmblus ▫ šuve, vīle

umīstõks *207 s omand ▫ īpašums ≈ u’mmistõks

vajāndõks *207 s tüma paik ▫ staignājs

varāndõks *207 s varandus ▫ manta

vastātõks *207 s vastus ▫ atbilde

vastõmtõks *207 s vastandus ▫ pretnostatījums

vīlkatõks *207 s libahunt, soend ▫ vilkacis (folkl.)

višīņtõks *207 s kindlustus ▫ apdrošināšana

viššõntõks *207 s kindlus ▫ cietoksnis

Näntõn ä’b ūo ä’b mingiži viššõntõkši. Neil ei ole mitte mingeid kindlusi. ▫ Viņiem nav nekādu cietokšņu. _IK4

vizāntõks *207 s kinnitus ▫ apstiprinājums

vǭļikštõks *207 s riik ▫ valsts, valstība = vald 1 (a)

vǭnastõks *207 s vanne ▫ zvērests > vandõks 1

vǭnastõks pierāst vande tõttu ▫ zvēresta dēļ _Mk6.26

vȯstātõks *207 s ostetavus ▫ pērkamība

vȭlastõks *207 s viirastus ▫ rēgs

võrāndõks *207 s

(a) lõdin, võdin, värin, judin ▫ drebuļi, šermuļi

Kīlmad võrāndõkst keitõ pi’ds sälgõ. Külmajudinad käisid üle selja. ▫ Auksti drebuļi skrēja pa muguru.

(b) lainevire ▫ viļņu trīsas

zalāndõks *207 s astel, nõel ▫ dzelonis

Zalāndõks, se u’m änd, missõks siskāb mie’dlinki. Astel on see nõel, millega torkab mesilane. ▫ Dzelonis, tas ir dzelksnis, ar kuru dur bite. _152.1/4

zibāndõks *207 s välk ▫ zibens > valkt

Pițkīz tu’ļ u’m zibāndõks. Pikse tuli on välk. ▫ Pērkona uguns ir zibens. _KK78b39

Līvo kultūr sidām Universitas Tartuensis Latviešu valodas aģentūra